SAMORZĄD WOJEWÓDZTWA PODKARPACKIEGO
Obowiązek przestrzegania zasad równościowych
- [GR] Edyta Piliszko
W związku z horyzontalnym charakterem zasad równości szans i niedyskryminacji oraz zasady równości kobiet i mężczyzn, wszystkie programy wdrażane w ramach funduszy unijnych powinny zaplanować mechanizmy pozwalające na przeciwdziałanie wszelkim formom dyskryminacji, ze względu na różne przesłanki, w tym w szczególności dyskryminacji ze względu na niepełnosprawność i płeć.
Instytucje oraz beneficjenci realizujący programy w perspektywie finansowej 2021-2027, zgodnie z postanowieniami Umowy Partnerstwa na lata 2021-2027, zobowiązani są do przestrzegania horyzontalnych zasad równościowych:
- zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami,
- zasady równości kobiet i mężczyzn.
Zasada równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami
Zasada równości szans i niedyskryminacji to wdrożenie działań umożliwiających wszystkim osobom sprawiedliwe i pełne uczestnictwo we wszystkich dziedzinach życia, bez względu na ich płeć, rasę, kolor skóry, pochodzenie etniczne lub społeczne, cechy genetyczne, język, religię lub przekonania, poglądy polityczne lub wszelkie inne poglądy, przynależność do mniejszości narodowej, majątek, urodzenie, niepełnosprawność, wiek lub orientację seksualną.
Przestrzeganie tej zasady jest prawnym obowiązkiem, dlatego wszystkie projekty realizowane w ramach programów muszą ją uwzględniać, na każdym etapie: na poziomie programowania (w tym wśród różnego rodzaju wsparcia), wdrażania, monitorowania, ewaluacji, informacji i promocji, kontroli itd. czy w okresie trwałości.
Stosowanie zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami oznacza, że wszystkie produkty projektów (w tym usługi), które otrzymają dofinansowanie z funduszy unijnych, muszą być dostępne dla wszystkich ich uczestników.
Dostępność jest to możliwość korzystania z infrastruktury, transportu, technologii i systemów informacyjno-komunikacyjnych oraz produktów i usług. Pozwala ona wszystkim uczestnikom projektu i odbiorcom jego efektów, w szczególności osobom ze specjalnymi potrzebami na korzystanie z nich na zasadzie równości z innymi osobami. W przypadku realizowanych projektów, dostępność oznacza, że wszystkie ich produkty (w tym także świadczone usługi) mogą być wykorzystywane (używane) przez każdą osobę.
Zasada równości kobiet i mężczyzn jest jedną z podstawowych zasad UE; oznacza wdrożenie działań mających na celu osiągnięcie stanu, w którym kobietom i mężczyznom przypisuje się taką samą wartość społeczną, równe prawa i równe obowiązki. To również stan, w którym kobiety i mężczyźni mają równy dostęp do korzystania z zasobów (np. środki finansowe, szanse rozwoju). Zasada ta ma gwarantować możliwość wyboru drogi życiowej bez ograniczeń wynikających ze stereotypów płci. Jest to również uwzględnianie perspektywy płci w głównym nurcie wszystkich procesów i działań w ramach programów (tj. podczas przygotowywania, wdrażania, monitorowania, sprawozdawczości, ewaluacji, promocji i kontroli programów). Oznacza to, że na każdym poziomie działań zostaną zaplanowane mechanizmy pozwalające na realizację zasady równości kobiet i mężczyzn.
Dodatkowo, poza horyzontalnymi zasadami równościowymi w systemie wdrażania funduszy europejskich obowiązują również horyzontalne warunki podstawowe, które muszą być spełnione przez cały okres realizacji programów:
- warunek skutecznego stosowania Karty praw podstawowych UE,
- warunek wdrażania i stosowania Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.
Instytucje zaangażowane w realizację programów mają obowiązek przestrzegania postanowień Karty praw podstawowych UE oraz Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych na każdym etapie i w każdym procesie programów, czyli podczas przygotowywania, wdrażania, monitorowania, sprawozdawczości, ewaluacji, informacji i promocji oraz kontroli. Beneficjenci zobowiązani są do przestrzegania postanowień tych dokumentów w trakcie realizacji swoich projektów.
Z tego względu w procesie wdrażania programu powinny być stosowane mechanizmy, których celem jest zapewnienie zgodności programu (w tym projektów) z ww. dokumentami oraz procedura zgłaszania przypadków niezgodności w tym zakresie (tak działań instytucji, jak i beneficjentów) Komitetowi Monitorującemu programu.
Warunek skutecznego stosowania Karty praw podstawowych UE
Zgodnie z artykułem 9 ust. 1 rozporządzenia ogólnego 2021/1060 obowiązkiem państwa członkowskiego oraz Komisji Europejskiej jest zapewnienie, że w procesie wdrażania funduszy europejskich szanowane będą prawa podstawowe oraz przestrzegana Karta praw podstawowych Unii Europejskiej.
Karta praw podstawowych to zbiór fundamentalnych praw człowieka. Zawiera prawa i zasady w odniesieniu do sześciu zagadnień: godności, wolności, równości, solidarności, praw obywatelskich i wymiaru sprawiedliwości.
W zakresie stosowania Karty praw podstawowych przy wdrażaniu funduszy unijnych, Komisja Europejska przyjęła Wytyczne dotyczące zapewnienia poszanowania Karty praw podstawowych Unii Europejskiej przy wdrażaniu europejskich funduszy strukturalnych i inwestycyjnych (2016/C269/01).
Warunek wdrażania i stosowania Konwencji ONZ o prawach osób niepełnosprawnych
Zgodnie z postanowieniami Umowy Partnerstwa w procesie wdrażania funduszy europejskich w zakresie stosowania zasady równości szans i niedyskryminacji, w tym dostępności dla osób z niepełnosprawnościami należy przestrzegać postanowień Konwencji o prawach osób niepełnosprawnych.
Celem Konwencji jest ochrona i zapewnienie pełnego i równego korzystania z praw człowieka i podstawowych wolności przez osoby z niepełnosprawnościami na równi ze wszystkimi innymi obywatelami.
Oznacza to, że produkty (w tym usługi) w ramach projektów dofinansowanych z funduszy UE muszą być zgodne z wymogami wynikającymi z tego dokumentu, z poszanowaniem zasad równości, wolności wyboru, prawa do niezależnego życia, dostępności i zakazu wszelkich form segregacji.
W procesie wdrażania programu powinny być stosowane mechanizmy, których celem jest zapewnienie zgodności programu (w tym projektów) z dokumentami: Kartą praw podstawowych UE oraz Konwencją o prawach osób niepełnosprawnych oraz procedura zgłaszania przypadków niezgodności w tym zakresie (tak działań instytucji, jak i beneficjentów) Komitetowi Monitorującemu programu.
Podstawę do realizacji horyzontalnych zasad równościowych stanowią następujące dokumenty:
